Insulinooporność może dotyczyć każdego ?

Joanna Górska: Pani Dominiko co to jest insulinooporność i kogo może dotyczyć?

Insulinooporność to zaburzenie metaboliczne, stan w którym dochodzi do zmniejszonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny, przy prawidłowym lub podwyższonym poziomie (hiperinsulinemizm) tego hormonu we krwi.

Insulinooporność może dotyczyć każdego, bez względu na płeć, wiek, czy miejsce zamieszkania. Szacuje się, że w Polsce 2,5 mln osób choruje na cukrzycę, a kolejne 2,5 mln osób ma stan przedcukrzycowy, w tym również insulinooporność. Bardzo duża liczba osób chorych na insulinooporność lub cukrzycę, nie wie o tym, że choruje.

Jakie są przyczyny powstawanie tego typu schorzenia?

Decydują o tym czynniki genetyczne (charakter pierwotny) oraz środowiskowe (charakter wtórny, czyli niezdrowa dieta, nadwaga i otyłość, nadmiar stresu, siedzący tryb życia, inne choroby, którym towarzyszy insulinooporność, duże wahania wagi np. wskutek stosowania różnych diet i efektu jojo itp).

Osoby w których rodzinie bliscy chorują na insulinooporność lub cukrzycę, mają większe predyspozycje do zachorowania, jednak nie jest powiedziane, że na pewno zachorują, ponieważ o tym decyduje czynnik środowiskowy, czyli to jaki tryb życia prowadzimy.

Jest również bardzo duża liczba osób z insulinoopornością, które nie mają w rodzinie osób chorujących, a mimo to mają insulinooporność. Jest to wynik nieprawidłowego stylu życia, braku ruchu, nadwagi itd. Takim osobom łatwiej jest wyeliminować ten problem, poprzez zmianę trybu życia oraz redukcje tkanki tłuszczowej, niż osobom obciążonym genetycznie (wśród osób obciążonych genetycznie występują również osoby szczupłe z insulinoopornością; wtedy nadmiar insuliny gromadzi się w innych tkankach niż tłuszczowa, np. w wątrobie).

Czy znany jest mechanizm działania insulinooporności? Co się będzie w naszym organizmie działo, jeżeli dotknie nas to schorzenie?

Insulinooporność to wierzchołek góry lodowej. Pracujemy na nią przez całe życie. Po posiłku następuje wzrost poziomu glukozy we krwi. Nasz organizm automatycznie próbuje zbić ten poziom poprzez wydzielanie insuliny, następnie zarówno insulina i glukoza są transportowane za pomocą transporterów do naszych tkanek (m.in. tłuszczowej, mięśniowej i wątroby).

Gdy pojawia się oporność insulinowa, receptory insulinowe obecne w tkankach nie reagują na insulinę, więc trzustka zaczyna wydzielać jej jeszcze więcej (hiperinsulinemizm), żeby zbijać poziom glukozy we krwi.

Gdy organizm nie radzi sobie z nadmiarem insuliny, zaczyna odkładać ją w postaci tkanki tłuszczowej, zmniejsza się liczba receptorów insulinowych, lub osłabia się ich działanie, organizm wydziela kolejne nadmierne ilości insuliny, glukoza i insulina krążą w naszym organizmie. Cały ten schemat w kółko się powtarza, zwiększając naszą insulinooporność.

Jeśli nic nie zrobimy z tym stanem, trzustka będzie wydzielać dalej zwiększone ilości insuliny, a insulina nie będzie już mogła kontrolować poziomu glukozy, co spowodowuje jej wzrost. Jeśli glukoza przekroczy określoną granicę, mówimy o cukrzycy typu 2 (insulinooporność często występuje w cukrzycy typu 2).

Jednak jest wiele przypadków osób, które przez całe życie mają wysoki poziom insuliny, jednak nie chorują na cukrzycę. Mimo to, taki stan jest również bardzo poważny dla naszego zdrowia, ponieważ insulinooporność przyczynia się do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, osłabia układ odpornościowy, przyspiesza proces starzenia się organizmu, a nadwaga zwiększa stan zapalny w organizmie.

Jakie sygnały płynące z organizmu powinny nas zaniepokoić w tym temacie?

Szybki wzrost tkanki tłuszczowej (szczególnie w okolicach talii) bez zmiany diety, zmęczenie po posiłku, nieprawidłowy profil lipidowy, problemy z pamięcią i koncentracją, trudności w chudnięciu, mimo prawidłowej diety, zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę lub jej utrzymaniem czy nadmierne łaknienie na produkty wysokowęglowodanowe, oraz częste uczucie głodu (nawet po posiłku).

Objawów może być wiele i są często osobnicze. U niektórych osób pojawiają się zaburzenia sercowo-naczyniowe (np. nadciśnienie), u innych zaburzenia hormonalne (w parze z insulinoopornością często idzie Zespół Policystycznych Jajników PCOS) itd.

Jakie powinniśmy zrobić badania i jak je interpretować ?

Najważniejszym badaniem jest test obciążenia glukozą (OGTT), przynajmniej trzypunktowy dla glukozy i insuliny (glukoza i insulina na czczo, oraz po 1 i 2 godzinach od obciążenia glukozą 75 g. To jest badanie podstawowe, chociaż najlepiej jest zrobić test 6 punktowy, czyli pomiar insuliny i glukozy co 30 minut, lub 10 punktowy, czyli co 30 minut przez 5 godzin, chociaż tak długie badanie robi się raczej w szpitalu pod okiem lekarza).

Kolejne badania, które warto zrobić to hemoglobina glikowana i peptyd-C, oraz pełny lipidogram, morfologia, ciśnienie, badanie moczu, poziom ferrytyny, witaminy D i B12 (osoby z insulinoopornością często mają ich niedobór).

Jednak podstawą podstaw jest test obciążenia glukozą i po nim możemy przede wszystkim zdiagnozować insulinooporność i/lub cukrzycę (na podstawie wyników na czczo oblicza się wskaźnik HOMA-IR, który informuje nas o stopniu insulinooporności – wynik powyżej 2 wskazuje na insulinooporność, niektóre źródła podają, że wynik już 1,5 może wskazywać na IO. Wynik można obliczyć za pomocą kalkulatora http://www.insulinoopornosc.com/kalkulator-homa-ir/ ).

A jak powinniśmy interpretować wyniki glukozy?

Jeśli chodzi o interpretacje wyników, to w przypadku glukozy są ustalone normy:
Doustny test tolerancji glukozy (normy dla glukozy):

na czczo: poniżej 100 mg%
po 1 godzinie: poniżej 160 mg%
po 2 godzinach: poniżej 120 mg%
po 3 godzinach: poniżej 100 mg%

Cukrzycę diagnozujemy gdy:
wynik na czczo przekracza 130 mg% (z opuszka palca), względnie 140 mg% (krew żylna)
po 1 godzinie: ponad 220 mg%
po 2 godzinach: ponad 300 mg%
po 3 godzinach: ponad 130 mg%

Zaburzenia tolerancji glukozy wskazują następujące wartości:
na czczo: 110-130 mg% (opuszek palca), 100-120 mg% (krew żylna)
po 1 godzinie: pomiędzy 160 a 200 mg%
po 2 godzinach: pomiędzy 120 a 200 mg%
po 3 godzinach: pomiędzy 110 a 130 mg%

Według dr. n. med. Wes Youngberg z UM Loma Linda z Kalifornii, podaje trochę inne etapy zagrożenia:

Wynik optymalny:
Na czczo: 70-84 mg/dl
Po 1h od obciążenia glukozą 75 g: 80-119 mg/dl
Po 2h od obciążenia glukozą 75 g: 80-99 mg/dl

Wynik wysoki – poziom 1
Na czczo: 85-94 mg/dl
Po 1 h: 120-139 mg/dl
Po 2 h: 100-119 mg/dl

Wynik wysoki – poziom 2
Na czczo: 95-99 mg/dl
Po 1 h: 140-159 mg/dl
Po 2 h: 120-139 mg/dl

Stan przedcukrzycowy – poziom 3
Na czczo: 100-109 mg/dl
Po 1 h: 160-199 mg/dl
Po 2 h: 140-159 mg/dl

Stan przedcukrzycowy zaawansowany – poziom 4
Na czczo: 110-125 mg/dl
Po 1 h: >200 mg/dl
Po 2 h: 160-199 mg/dl

Cukrzyca – poziom 5
Na czczo: >126 mg/dl
Po 2h: >200 mg/dl

Gdy poziom cukru jest prawidłowy, ale według powyższych kryteriów wyższy niż optymalny, wtedy rozwija się oporność insulinowa.

Natomiast w przypadku insuliny nie zostały ostatecznie określone normy. Według laboratoriów norma jest od ok 5 μIU/ml do 25 μIU/ml, ale są to wyniki dosyć przestarzałe. Wynik insuliny na czczo nie powinien przekraczać 10 μIU/ml, natomiast po obciążeniu glukozą w Polsce nie zostało to ostatecznie zdefiniowane (różne są opinie na ten temat). Niektóre źródła podają, że wynik po obciążeniu nie powinien przekraczać pięciokrotności wyniku na czczo, inne, że jest to zależne od tempa metabolizmu i najważniejsze, żeby wynik po 3-4 godzinach wracał do poziomu wyjściowego, jeśli ten jest na prawidłowym poziomie).

Według zagranicznych danych, wynik insuliny

na czczo powinien być do 10 μIU/ml,
po 1h do 50 μIU/ml,
po 2h do 30 μIU/ml, a
po 3h do 10 μIU/ml.

Jednak w Polsce nie zostało to jeszcze w pełni sprecyzowane, dlatego ostateczną interpretacje wyników należy pozostawić lekarzowi i dietetykowi.

Czy na zmniejszenie insulinooporności może mieć wpływ nasza dieta. Jak powinniśmy budować nasze posiłki, aby skutecznie walczyć z tym schorzeniem. Jakich produktów powinniśmy unikać a jakie włączyć do swojego menu?

Dieta jest jednym z najważniejszych elementów w leczeniu insulinooporności, jednak nie ma konkretnej określonej diety dla wszystkich osób z insulinoopornością. Jest to zależne od wielu czynników m.in. od wagi, wzrostu, wyników badań, innych dolegliwości i chorób, trybu życia itd.
Dieta powinna opierać się przede wszystkim na zasadach zdrowego odżywiania, zdrowych, nieprzetworzonych produktach, z przewagą warzyw, produktów pełnoziarnistych, orzechów, nasion, zdrowego tłuszczu, ryb, chudego mięsa i owoców.

W większości przypadków poleca się dietę o niskim indeksie glikemicznym, ponieważ pomaga utrzymać prawidłowy poziom glukozy i insuliny we krwi, jednak sam indeks glikemiczny nie jest wyrocznią, ponieważ ważna jest też wielkość porcji, oraz jakość wybieranych produktów.
Posiłki powinny być dobrze zbilansowane, oraz spożywane regularnie co ok. 2-3 godziny. Bardzo ważne jest śniadanie, które należy spożyć w ciągu godziny od przebudzenia, oraz nie przejadanie się. Lepiej jeść mniejsze porcje, a częściej niż odwrotnie. Unikać należy przede wszystkim słodyczy, napojów kolorowych, białe pieczywo i biały makaron należy zastąpić pełnoziarnistym, a biały ryż, brązowym lub dzikim.

Należy uważać na produkty „light” i „dietetyczne”, ponieważ zwykle jest to tylko chwyt marketingowy, który niczego dobrego nam nie przyniesie. Unikajmy też gotowych dań, gdyż zwykle zawierają dużo cukru dodanego, oraz posiłków typu fast food.

Bardzo ważne jest też, żeby unikać przekombinowanych diet cud. Jedyne co mogą one zagwarantować to efekt jo-jo lub zaburzyć jeszcze bardziej nasz metabolizm. Modne ostatnio diety niskowęglowodanowe pogarszają tolerancję glukozy, dlatego nie powinniśmy się bać węglowodanów, tylko wybierać je rozsądnie – zamiast węglowodanów prostych, wybierajmy węglowodany złożone w postaci produktów pełnoziarnistych, warzyw, roślin strączkowych, czy owoców.

Dokładne i szczegółowe zasady żywienia najlepiej jest na początku opracować indywidualnie z dietetykiem i zmiany nawyków żywieniowych wprowadzać stopniowo, żeby były to zmiany trwałe, a nie kolejna 2-tygodniowa dieta odchudzająca.

Dużo się mówi o ruchu. Czy w tym przypadku ruch może być pomocny. Jeśli tak, to jakiego typu ruch i w jakiej intensywności by Pani zalecała.

Ruch to podstawa (razem z dietą) leczenia insulinooporności. W wielu przypadkach jest nawet ważniejszy niż stuprocentowe przestrzeganie diety. Regularna aktywność fizyczna bardzo skutecznie pomaga uwrażliwiać tkanki na działanie insuliny, przyspiesza nasz metabolizm, poprawia ogólne samopoczucie, oraz zmniejsza ochotę na podjadanie niezdrowych rzeczy.

Rodzaj sportu jest kwestią mocno indywidualną, zależną od wieku, wagi, płci, oraz kondycji danej osoby. Bardzo skuteczne są treningi aerobowe na poziomie 65-80% maksymalnego tętna (np. bieganie, fitness, taniec, jazda na rowerze, nordic walking itd), oraz treningi siłowe. Ostatnio coraz częściej się mówi o skuteczności treningów interwałowych w uwrażliwianiu tkanek na insulinę.

Osobom aktywnym fizycznie, polecam 2-3 razy w tygodniu treningi siłowe, a w pozostałe dni treningi aerobowe, a osobom niećwiczącym, które dopiero zaczynają jakąkolwiek aktywność fizyczną, codziennie spacery ok 30-60 minut dziennie na początek. Intensywność treningu powinna być dopasowana indywidualnie do tolerancji danego organizmu na wysiłek. 

Nordic walking świetnie się sprawdza u osób starszych, z nadwagą lub z wszelkiego typu bólami stawów i mięśni, ponieważ pomaga utrzymać prawidłową postawę ciała, oraz odciąża stawy.

Do tego niewątpliwą zaletą jest fakt, że angażuje aż 90% mięśni w całym ciele, w przeciwieństwie do zwykłego marszu, w którym pracuje jedynie 40% mięśni. Natomiast osoby aktywne, ćwiczące mogą urozmaicić swoją codzienną aktywność poprzez ćwiczenia z kijkami o zwiększonej intensywności, treningi interwałowe, bieganie z kijkami, ćwiczenia siłowe i wiele innych elementów poprawiających zdrowie, sylwetkę i kondycję.

Bardzo serdecznie dziękuję Pani za wywaid,

Joanna Górska redakror naczelna 

=======================================

Wywaidu udzieliła Dominika Szadkowska-Wypych – założycielka grupy wsparcia dla osób z insulinoopornością, twórca bloga www.insulinoopornosc.com. Certyfikowany instruktor Nordic Walking, oraz dietetyk. Ukończyła kurs instruktorski o specjalności fitness w Polskiej Akademii Sportu. Specjalizuje się w treningach i żywieniu osób z zaburzeniami metabolicznymi (m.in. insulinooporność, cukrzyca), osób z nadwagą i otyłością oraz w treningach wysoko sprawnościowych. Organizuje spotkania edukacyjne ze specjalistami na temat insulinooporności i zdrowego stylu życia pt. „Poznaj insulinooporność” przy współpracy z Fundacją Zobacz.Jestem. Współpracuje ze Stowarzyszeniem Edukacji Diabetologicznej oraz wieloma specjalistami w tym lekarzami, dietetykami, trenerami i psychologami. Jej celem jest zwiększenie świadomości na temat insulinooporności, promocja zdrowia i zdrowego stylu życia, wsparcie osób chorujących oraz ich bliskich.

Więcej informacji na temat insulinooporności, spotkań „Poznaj insulinooporność” oraz treningów Nordic Walking w Warszawie: www.insulinoopornosc.com, oraz e-mail: dominika@insulinoopornosc.com