Beta-glukany niezwykle cenny składnik w żywności

[Joanna Górska] Panie Prezesie coraz częściej mówi się o interesujących właściwościach beta-glukanów. Czy mógłby Pan naszym czytelnikom przybliżyć ten temat. Co to są te beta-glukany ?

[Karol Nowakowski] Beta-glukan – a ściślej: β-(1>3),(1>4)-D-glukan – jest rozpuszczalną  frakcją błonnika. Posiada zdolność tworzenia bardzo lepkich, a zarazem odpornych na wszystkie enzymy i kwas solny żeli. Powleka i wnika w śluzówkę jelit, zachowując się jak płynny opatrunek a jednocześnie spowalnia i blokuje procesy wchłaniania.

Wysoka lepkość beta-glukanu utrudnia enzymom penetrację treści pokarmowej. Część pokarmu jest trawiona, część pozostaje niewchłonięta. Beta-glukan utrudnia też syntezę i przyswajanie cholesterolu i tłuszczów, zmniejsza ilość przyswojonej glukozy, a także opóźnia moment pojawienia się piku cukrowego. Obniża efektywną kaloryczność oraz indeks glikemiczny posiłku.

[J.G.] Skąd możemy je czerpać - co jest ich źródłem? W jakich produktach naturalnych i/lub funkcjonalnych one występują?

[K.N.] Bata-glukany występują w ziarnach zbóż będąc podstawowym składnikiem ścian komórkowych. Obecne są też w bambusie, grzybach – głównie w boczniaku, drożdżach i niektórych trawach. Beta-glukany różnią się od siebie wiązaniami glukozy.

W codziennej praktyce - głównie w aptekach - dostępne są wyekstrahowane czyste, kapsułkowane beta-glukany. Pochodzą one głównie z drożdży. Większość produkcji tych preparatów odbywa się w Chinach.

Bardziej przystępnym sposobem aplikacji beta-glukanów jest wykorzystanie błonnika ziaren zbóż, z których przede wszystkim wyróżnia się błonnik owsiany. Na rynku dostępne są koncentraty błonnika owsianego zawierające do 30% naturalnego, niemodyfikowanego beta-glukanu (dla porównania: płatki owsiane zawierają ok. 3% beta-glukanu).

Sproszkowana postać umożliwia spożywanie koncentratu wymieszanego z wodą, mlekiem czy chociażby sokiem bananowym. Ma też szerokie zastosowanie kulinarne – może np. zastępować mąkę, jako zagęstnik sosów i zup czy składnik mas i ciast.

[J.G.] Beta-glukany znane są z właściwości obniżających poziom cholesterolu. Na czym ten mechanizm polega? Ile ich powinniśmy spożywać, aby uzyskać efekt zdrowotny?

[K.N.] Niewątpliwie zdolność beta-glukanu owsa do obniżania poziomu cholesterolu związana jest ściśle ze zdolnością do tworzenia żeli, a także zmiany lepkości masy kałowej. Jest kilka teorii opisujących związek występowania frakcji beta-glukanów w posiłku z procesem regulowania gospodarki cholesterolowej naszego organizmu.

Najpopularniejsza wskazuje na wiązanie kwasów żółciowych wraz z masą kałową. Kwasów, które powstają w wyniku syntezy cholesterolu. Wydalanie dzięki błonnikowi kwasów żółciowych powoduje, że do syntezy kolejnych potrzebne są większe ilości zgromadzonego w organizmie cholesterolu. Stopniowo obniża się zatem jego poziom we krwi.

Niezwykle istotnym jest fakt, że dodatkowym bonusem wynikającym ze zwiększania przez beta-glukan treści pokarmowej, jest jego funkcja wypełniająca. Beta-glukan wpływa bowiem na zaspokojenie uczucia łaknienia. Mówiąc wprost, spożywamy posiłek w podobnej ilości jak dotychczas, ale w obecności beta-glukanu uczucie sytości pojawia się wcześniej. Mało tego, beta-glukany wyściełając powierzchnię jelit i żołądka, ograniczają wchłanianie składników pokarmowych. A więc przy takiej samej wielkości posiłku, po prostu wchłaniamy go mniej.
  
[J.G.] Oprócz właściwości obniżania poziomu cholesterolu jakie jeszcze inne właściwości posiadają?

[K.N.] Wspomnieliśmy już o obniżaniu indeksu glikemicznego pokarmu, przy jednoczesnym zwiększaniu indeksu jego sytości. Warto dodać, że spożywanie owsa jest zalecane nawet przy zaawansowanej cukrzycy. Działanie ochronne na śluzówkę żołądka i jelit ma również niepoślednie znaczenie.

Jednak wśród wielu funkcji beta-glukanu owsianego, jedną z najważniejszych jest stymulacja układu immunologicznego (odpornościowego) naszego organizmu. Dzieje się to dzięki aktywacji makrofagów i cytokin, odpowiedzialnych za obronę organizmu przed infekcjami i utrzymanie w dobrym stanie jego tkanek.

Badania wskazują, że beta-glukany mogą brać udział w zapobieganiu raka jelita grubego, poprzez wzrost treści jelita przy jednoczesnym rozproszeniu toksycznych związków. Znane są przykłady zastosowania beta-glukanów w terapii nowotworów piersi oraz miejsc po amputacji poddanych naświetlaniu. Beta-glukany poprawiają i wzmacniają działanie preparatów przeciwgrzybicznych.

Bardzo serdecznie dziękuje za wywiad

Joanna Górska
Redaktor naczelna

============================================
Wywiadu udzielił:

Pan Karol Nowakowski - Prezes firmy Microstructure sp. z o.o.
Dane kontaktowe:

Microstructure sp. z o.o.
ul.Cyrulików 37a; 04-402 Warszawa
tel. 22 611 87 98