Październikowe szaleństwo, czyli dynia w roli głównej

Co to jest dynia 
Dynia (Cucurbita L.) – to warzywo jednoroczne z rodziny dyniowatych. Dla porządku dodajmy, że do roślin dyniowatych należą także m.in.: arbuzy, melony, kabaczki, cukinie, ogórki i tykwy. Jako roślina dzika rośnie w sferach klimatu gorącego i ciepłego kontynentu amerykańskiego, gdzie zresztą jest najbardziej znana i popularna. Owoce dyni rosną na charakterystycznych, płożących się wąsach, a same dynie mogą osiągać nawet do 200 kg. W Polsce występują m.in. dynia olbrzymia (Cucurbita maxima Duch.), dynia piżmowa (Cucurbita moschata Duch.) oraz dynia zwyczajna (Cucurbita pepo L.).Wszystkie te gatunki należą do warzyw uprawnych.

Skąd pochodzi dynia 
Uważa się, iż historia dyni może sięgać nawet czasów starożytnych. Wzmianki o tym lub bardzo podobnym warzywie znaleziono w podaniach słynnego wodza, polityka i smakosza Lukullusa (117–56 r. p.n.e.). Z tego okresu pochodzą bowiem informacje, iż serwował swoim gościom podczas wystawnych biesiad smażoną dynię z dodatkiem złocistego miodu. Z kolei greccy lekarze w zaleceniach medycznych rekomendowali aplikowanie świeżej, utartej dyni z winem jako skutecznego środka przeciwko uporczywym zaparciom.

Obecnie wyróżnia się blisko 800 gatunków dyni. Do najstarszych należą dynia olbrzymia (Cucurbita maxima) oraz dynia zwyczajna (Cucurbita pepo). Pierwsza z nich uprawiana jest już od 9 tysięcy lat i pochodzi z Ameryki Południowej (Peru, Argentyna, Boliwia). Drugą, wywodzącą się z Meksyku i Ameryki Środkowej, jada się od 7 tysięcy lat.

W Europie dynia pojawiła się w XV wieku za sprawą podróżnika Krzysztofa Kolumba. Istnieją nawet notatki Kolumba, w których wskazuje dzień, kiedy po raz pierwszy zetknął się z tym warzywem. Początkowo, podobnie jak pomidory, Europejczycy traktowali dynię, jako roślinę ozdobną do ogrodu. Jednak z czasem jej przydatność kulinarna okazała się na tyle interesująca, iż w ciągu zaledwie 100 lat stała się bardzo popularnym warzywem w wielu regionach Europy.

Polski afrodyzjak

W Polsce dynię poznano na przełomie XVII i XVIII wieku. Nazywana tutaj banią, cieszyła podniebienia nie tylko bogatej szlachty, ale stała się łatwo dostępnym pożywieniem dla szerokich mas chłopskich. Co ciekawe, w Polsce wierzono, iż szczególne właściwości mają pestki dyni, które uważano za skuteczny afrodyzjak dodający wigoru w miłosnych uniesieniach. Na ile skubanie dyniowych pestek pomagało – nie wiadomo, niemniej jednak – maniera zażywania ich przed miłosnym tête-à-tête na wiele lat wpisała się w erotyczne zwyczaje Polaków.

Od kilku lat uprawia się u nas dynię makaronową. Cechą charakterystyczną tego gatunku jest to, że po ugotowaniu miąższ owocu rozdziela się na pasma przypominające makaron. Na pola dyniowe chodzą nawet przedszkolaki, a na kramach i straganach bazarów piętrzą się piramidy tego wartościowego, jesiennego warzywa. Zatem dynia nie tylko straszy…

Dobrodziejstwo odżywcze dyni

Powiedzmy wprost: dynia to bardzo smaczne, ale i równocześnie bardzo odżywcze warzywo. Wartości żywieniowe dyni są niezaprzeczalne, bowiem składniki odżywcze znajdujące się w dyni korzystnie wpływają na wzrok, pracę serca i układu trawiennego. Uważa się, że spożywanie dyni może skutecznie regulować przemianę materii, wspomagać procesy odtruwające i odwadniające w organizmie. Mogą ją zażywać przyszłe mamy cierpiące na mdłości. Dynia przyśpiesza przemianę materii, dzięki czemu organizm pozbywa się nagromadzonych toksyn i tłuszczów. Zawiera także kwasy organiczne. Niewątpliwą zaletą dyni są jej właściwości odkwaszające, zwiększające wydzielanie moczu i kwasów żółciowych. Potrawy z dyni, szczególnie ciepłe rozgrzewające zupy podaje się rekonwalescentom, bowiem nie tylko rozgrzewają organizm, ale pozwalają szybciej odzyskać siły i wrócić do zdrowia.

Do dzisiaj Tybetańczycy stosują dynię w tradycyjnym żywieniu osób chorych na takie schorzenia jak wątroba, nerki i serce, zapalenie żołądka, nadkwasota, owrzodzenie żołądka i dwunastnicy. Wytrawny wywar z dyni wypity na pusty żołądek działa jako skuteczny środek na zaparcia. Może więc zamiast kolejnej pastylki na zaparcia warto sięgnąć po talerz gorącej, pożywnej dyniowej zupy? 

Jako ciekawostkę chciałabym przytoczyć fakt, iż nie tylko sama dynia i pestki cieszą się uznaniem. Jako specjał wykorzystuje się również kwiaty dyni szczególnie w kuchniach Dalekiego Wschodu. W Azerbejdżanie z kwiatów przygotowuje sie specjalny odwar, który wykorzystywany jest do leczenia trudno gojących się ran. Spożywanie gotowanej lub pieczonej dyni zaleca się również chorym na łuszczycę, a okład ze świeżo pokrajanej dyni można stosować przy oparzeniach pierwszego stopnia jako środek łagodzący.

Wróćmy do wartości odżywczych. Po pierwsze: wartość kaloryczna dyni jest dość niska i jest to zaledwie 32 kcal na 100 g świeżej masy. Może się nieznacznie różnić ze względu, iż jest to produkt naturalny i dojrzewa w różnych stopniu. Najbardziej wartościowa odżywczo wydaje się być w pełni dojrzała dynia o intensywnie pomarańczowym miąższu. Generalnie zasada jest taka, że im bardziej pomarańczowy kolor tym więcej zawiera ona beta-karotenu, który w organizmie przekształca się w witaminę A. Dynia zawiera też dużo witamin z grupy B (B1, B2, PP) oraz witaminę C. Badania wykazały, iż nawet po dwóch miesiącach przechowywania ilość cukrów, prowitaminy A i witaminy C nie ulega zmianie. Po tym okresie ilość tych witamin i cukrów powoli maleje. Warto zatem pamiętać, by przechowywać dynię w chłodnym, przewiewnym i suchym pomieszczeniu. A zapasy zużyć w przeciągu 2-3 miesięcy. Ale z tym nie powinno być chyba problemu.

Ze składników mineralnych na uwagę zasługuje fosfor, żelazo, wapń, potas i magnez. Dynia bogata jest również w białko roślinne. Zawiera także dużo błonnika (frakcje celulozy i pektyny), dzięki czemu wskazana jest we wszelkich dietach pobudzających perystaltykę jelit oraz odchudzających.

Jadalne pestki dyni 
Jednym z najcenniejszych elementów dyni są niepozornie wyglądające pestki. Są one bogate w witaminy A, C i D, witaminy: E, B1, B2, B6, potas, selen i cynk. Okazuje się, iż pestki dyni to najbardziej przystępne źródło organicznego, łatwo przyswajalnego cynku. Przykładowo kilogram pestek dyni zawiera 130-202 mg cynku. Jak wiemy, niedobór cynku powoduje wiele dolegliwości. Jest potrzebny włosom i paznokciom. Chcesz mieć piękne włosy, zdrową cerę i piękne paznokcie – codzienna garstka pestek z dyni może okazać się pomocna. U płci męskiej, od urodzenia do starości, wpływa przede wszystkim na czynności jąder. Panowie potrzebują cynku czterokrotnie bardziej niż kobiety!. Jedzenie pestek dyni może zapobiegać także rozrostowi i zapaleniu gruczołu krokowego. Jako ciekawostkę można przytoczyć fakt, iż w krajach bałkańskich, gdzie je się dużo pestek z dyni, niezwykle rzadko mężczyźni zapadają na prostatę.

Warto pamiętać, iż dostarczenie do organizmu cynku sprzyja szybszemu gojeniu się ran. Nic dziwnego, że nasiona dyni stosuje się w leczeniu chorób skóry tj. trądzik czy opryszczka.

Pestki dyni składają się w 30-40% z oleju, który zawiera bardzo dużo fitosteroli i nienasyconych kwasów tłuszczowych, które hamują odkładanie się w tkankach złogów cholesterolu i obniżają poziom „złego” cholesterolu (LDL) – co za tym idzie zapobiegają miażdżycy. Tłuszcze zawarte w pestkach dyni zaliczają się do istotnych z punktu widzenia żywienia człowieka. Około 80% kwasów tłuszczowych to kwasy nienasycone, z czego 50-60% to kwasy wielokrotnie nienasycone. Kwasy nienasycone są niezbędnym elementem do budowy witaminy D, a także błon komórkowych. Kwasy tłuszczowe spełniają istotną funkcję transportową w różnych reakcjach enzymatycznych.
Pestki dyni to naturalne źródło nie tylko niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, ale także żywic, aminokwasów (alanina, glicyna, kwas glutaminowy) i fitosteroli, skwalenów, fitosteryn, cytruliny oraz kukurbityny.

Fitosterole należą do złożonych substancji chemicznych, którym udowodniono profilaktyczne działanie w wspomagające także w schorzeniach prostaty. Pestki dyni zawierają także lecytynę ,która podkręca procesy przemiany materii, a to ze względu na to, że  bierze udział w syntezie przekaźników bodźców nerwowych. Wpływa w ten sposób na czynność mózgu i układu nerwowego. Z kolei dzięki dużej zawartości kukurbitacynów działających przeciwpasożytniczo świeże pestki dyni mogą być stosowane przeciwko robaczycy i tasiemcom.

Olejek z pestek z dyni

Swego rodzaju panaceum na zdrowie jest lekkostrawny olej z pestek dyni. Olej ten najczęściej tłoczony jest na zimno z nieprażonych pestki dyni rodzaju Cucurbita Pepo. W wyniku tłoczenia otrzymujemy ciemnozielono-brązowy olej roślinny o orzechowym zapachu i smaku. Powinien być przechowywany w chłodnym i ciemnym miejscu. Nie powinno się go ogrzewać.

Olej z pestek dyni w medycynie naturalnej stosuje się do leczenia objawów wczesnego stadium przerostu gruczołu krokowego, miażdżycy, schorzenia pęcherza i dróg moczowych, regulacji przemian hormonalnych i metabolicznych w organizmie. Substancje zawarte w oleju z pestek dyni są również niezbędne do budowy błon komórkowych i prawidłowej regeneracji komórek oraz podnoszą odporność organizmu.
Zawiera kwas linolowy i olejowy oraz witaminy: E, B1, B2, B6, duże ilości witamin A, C i D, jest bogaty jest w beta-karoten, potas, selen i cynk. Tłuszcze zawarte w pestkach dyni zaliczają się do pełnowartościowych tłuszczów roślinnych. Powinno się go używać do sałatek, gotowanych warzyw i innych potraw przygotowywanych na zimno.

Bardzo często wykorzystywany jest w przemyśle kosmetycznym do pielęgnacji skóry suchej, łuszczącej się, pękającej, dojrzałej z tendencja do zmarszczek. bardzo często polecany jest, jako skuteczne antidotum na rozstępy. Olejek z pestek dyni wykazuje właściwości nawilżające, natłuszczające i wygładzające, dzięki dużej zawartości potasu działa oczyszczająco i rozjaśniająco. Masażyści i kosmetolodzy zalecają by stosować go do masażu w połączeniu z innym olejami roślinnym lub z oliwą z oliwek w proporcjach 1:2.

Zastosowanie kulinarne dyni
Warzywo uniwersalne i wszechstronne. Można je podawać w postaci zup, przecierów, dodatków do sałatek bądź z miąższu tworzyć smaczne pierogi, ciasta, racuchy, naleśniki I wszelakie przekąski. Obecnie chyba najpopularniejsza jest zupa z dyni.  Pestki dyni można jadać zaraz po wydrążeniu z owocu lub po wysuszeniu. Świeże lub prażone pestki świetnie nadają się, jako smakowy i oczywiscie prozdrowotny - dodatek do potraw: zup, sałatek, musli.

Serdecznie pozdrawim,

Joanna