Witaminowa nisza

[Joanna Górska] Panie Piotrze jak ocenia Pan rozwój rynku produktów funkcjonalnych z witaminami w Polsce i na świecie?

[Piotr Korczak] Wszyscy wiemy, że jeżeli na jakimkolwiek rynku jest nisza lub niedobór jakiegoś towaru, to ta część rynku może dążyć do wyrównania dysproporcji w stosunku do rynku światowego. Dlatego obserwując polski rynek żywności wzbogaconej cały czas nasuwa się wniosek: ze względu na ciągle jeszcze dość niską konsumpcję produktów wzbogaconych w naszym kraju, rynek polski będzie przez kilka najbliższych lat rozwijał się intensywnie.

Potwierdzeniem może być również rosnąca świadomość konsumentów, trendu health & wellness oraz duże zainteresowanie tego typu produktami zarówno w Europie jak i w naszym kraju.

Według danych różnych firm monitorujących rozwój kategorii spożywczych można założyć dynamikę rynku produktów funkcjonalnych z witaminami w Polsce na poziomie 5-7% w skali roku. W dalszym ciągu nasi sąsiedzi w Unii Europejskiej spożywają dużo więcej tego typu produktów i myślę, że w niedługim czasie ta różnica będzie coraz mniejsza.

[JG] W jakie witaminy najczęściej wzbogacane są w Polsce a w jakie za granicą - produkty spożywcze? Czy widzi Pan jakąś różnicę? Czy polski klient jest bardziej konserwatywny i preferuje produkty niewzbogacone?

[PK] Moim zdaniem wszystko zależy od docelowej grupy konsumentów i kategorii, którą rozpatrujemy. Na przykład patrząc na produkty wzbogacone przeznaczone dla dzieci nie można stwierdzić, że polski klient jest bardziej konserwatywny i preferuje produkty niewzbogacone, ponieważ rodzice chętnie kupują wzbogacone witaminami produkty niemal ze wszystkich kategorii począwszy od płatków śniadaniowych, herbatek granulowanych, kakao, soków, napojów, skończywszy na słodyczach i przekąskach. Zwykle produkty żywnościowe wzbogacone witaminami, czyli z wartością dodaną, szybciej zyskują zaufanie rodziców i są przez nich chętniej kupowane niż produkty niewzbogacone.

Podobne zależności można zaobserwować dla grupy konsumentów w starszym wieku. Obserwując produkty wzbogacone witaminami i minerałami wdrażane w Polsce i za granicą nie zauważam istotnych różnic.

Jeżeli chodzi o witaminy z grupy B to najczęściej wdrażane są B1, B2, B6, B12. Inne witaminy często spotykane w nowo wdrażanych produktach to przede wszystkim A, C, D, E. W przypadku minerałów najbardziej zauważalne są Ca, Mg, K, Fe.

[JG] Czy istnieją jakieś ograniczenia w aplikowaniu witamin w produktach spożywczych?

W chwili obecnej do żywności można dodawać tylko witaminy lub składniki mineralne określone w załącznikach rozporządzenia (WE) nr 1925/2006 z zastrzeżeniem określonych w tym rozporządzeniu przepisów.

W Polsce obowiązuje dodatkowo rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2010 r. w sprawie substancji wzbogacających dodawanych do żywności (Dz. U. z 2010r., nr 174, poz.1184) określające środki spożywcze, do których  witaminy lub składniki mineralne dodawane są obligatoryjnie oraz ustala ich  minimalne i maksymalne poziomy.

Minimalna ilość witamin i składników mineralnych zawarta w 100 g albo 100 ml środka spożywczego, albo w jednej porcji jeżeli jest ona mniejsza niż 100 g albo 100 ml tego środka, wynosi nie mniej niż 15% zalecanego dziennego spożycia, maksymalna dawka wynosi nie więcej niż 50% RDA. Wyjątek stanowi witamina C i foliany z/w na rozkład podczas procesów przygotowywania żywności, dla których poziom maksymalny w 100 g albo 100 ml środka spożywczego ustalony został na 100% RDA. Należy zaznaczyć, że maksymalna dawka określona jest jedynie dla środków spożywczych określonych w Dz. U. z 2010r., nr 174, poz. 1184.

Dodatkowo Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1169/2011 załącznik XIII określa nam znaczącą ilość witamin i składników mineralnych w kategorii napoje na 7,5% RDA.

[JG] Jaka jest trwałość/biodostępność witamin we wzbogaconych produktach spożywczych: czy taka sama jak witamin naturalnie występujących?

[PK] Niestety wiele witamin jest nietrwałych i często ulegają one degradacji podczas procesów przygotowywania żywności. Proces gotowania niszczy wiele witamin (np. nietrwałą witaminę C lub kwas foliowy) jednak istnieją takie związki jak np. beta-karoten w marchwi, którego po gotowaniu nie ubywa. Z kolei proces moczenia lub płukania może doprowadzić do jego wypłukiwania.

Czynniki najczęściej wymieniane jako powodujące degradację witamin to: światło, temperatura, powietrze (utlenianie). Jeżeli chodzi o degradację witamin to zachodzi ona na podobnym poziomie zarówno dla witamin naturalnego pochodzenia jak i stosowanych często w żywności wzbogaconej. Wszystko zależy jednak od procesu przetwarzania i zabezpieczenia gotowego do spożycia produktu przed wymienionymi czynnikami.

Można tu wspomnieć również, że palacze mają zwiększone zapotrzebowanie na kwas askorbinowy, ponieważ jeden wypalony papieros niszczy 25-200 mg witaminy C w organizmie osoby palącej. Degradacji pod wpływem dymu tytoniowego ulega w organizmie również witamina E. Alkohol natomiast niszczy witaminy z grupy B oraz potas, magnez, żelazo, wapń.

W innym świetle rysuje się jednak przyswajalność/biodostępność.

Tu wyniki badań ukazują dużą przewagę żywności naturalnej nad żywnością wzbogaconą pod kątem bio-przyswajalności witamin. Ogólnie można powiedzieć, że biodostępność jest to stopień przyswojenia składnika odżywczego przez organizm. W żywności naturalnej duża bio-przyswajalność związana jest z obecnością substancji wspomagających dobre trawienie, transportowanie i wchłanianie poszczególnych witamin czy minerałów. Na przykład witamina C pozyskana w sposób naturalny często zawiera jednocześnie bioflawonoidy, co znacznie zwiększa jej aktywność, a naturalna witamina E składa się zazwyczaj z różnych tokoferoli, a nie tylko alfa, przez co jest lepiej wchłaniana niż jej syntetyczna wersja.

Na przyswajalność ma również wpływ szereg enzymów i związków, które mogą dezaktywować witaminę lub reagować z nią tworząc nieprzyswajalną formę.

Podsumowując pomimo, że formy chemiczne witamin otrzymywanych syntetycznie są takie same, spożywanie witamin w naturalnych produktach jest bardziej efektywne z uwagi na obecność substancji wspomagających i rzadziej zaburzających układ pokarmowy. Znacznie rzadziej w tym przypadku dochodzi też do objawów toksycznych przy przyjmowaniu dawek wyższych niż zalecane.

[JG] Na co powinniśmy zwracać uwagę kupując produkty wzbogacane w witaminy? Witaminy znajdują się w cukierkach, płatkach śniadaniowych, sokach, napojach - czy istnieje ryzyko przedawkowania witamin? Czy dzieci mogą je jeść bez ograniczeń? Na co muszą zwrócić uwagę rodzice ?

[PK] Awitaminoza to niedobór witamin, natomiast ich nadmiar nazywamy hiperwitaminozą lub zatruciem witaminowym. O ile przyjmuje się, że witamin w żywności naturalnej nie można przedawkować, o tyle na witaminy dodane do żywności – jako substancje wzbogacające – musimy zwracać szczególną uwagę z uwagi na ich wysoką zawartość w małych porcjach produktów żywnościowych.

Na przykład witaminę C dość trudno jest przedawkować, ponieważ jest rozpuszczalna w wodzie i jej nadmiar jest wydalany z organizmu wraz z moczem, jednak przyjmowanie jej w nadmiernych dawkach może powodować wytwarzanie się kamieni nerkowych oraz zwiększoną krzepliwość krwi. Podobnie jest z innymi witaminami rozpuszczalnymi w wodzie, w zasadzie ich nadmiar zostanie wydalony z moczem, ale może powodować niekorzystne działanie w organizmie.

Możemy natomiast przedawkować witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, czyli A, D, E i K. Związki z tej grupy mogą kumulować się w organizmie powodując np.: zaburzenia w funkcjonowaniu nerek, przewodu pokarmowego, serca oraz układu nerwowego, problemy skórne, zwiększenie ryzyka udaru mózgu.

Jest dostępnych wiele produktów wzbogaconych przeznaczonych między innymi dla dzieci. Wyobraźmy sobie, że dziecko zjada na śniadanie płatki z witaminami i wypija szklankę soku typu multiwitamina, potem zjada wzbogacone żelki. Dawka witamin we wszystkich tych posiłkach może kilkukrotnie przekroczyć zalecane dzienne spożycie, co może powodować dysfunkcje mózgu lub doprowadzić do zagrożenia życia. Rodzice powinni zwracać szczególna uwagę na to, co piją i jedzą ich pociechy.

Często można zauważyć rodziców pozwalających dzieciom na spożywanie nadmiernych ilości produktów wzbogaconych, a nie zastanawiają się nad ilością przyjmowanych witamin z tymi produktami. Rodzice powinni czytać etykiety na produktach spożywanych przez ich dzieci, aby nie dochodziło do hiperwitaminozy – ja osobiście jako rodzic limituję dzieciom produkty wzbogacone, aby nie doprowadzać do niepotrzebnego zagrożenia.

Dziękuję serdecznie za rozmowę,
Joanna Górska
Redaktor naczelna

--------------------------------------------------

Wywiadu udzielił Pan Piotr Korczak - Product Manager

Brenntag Polska Sp. z o.o.
Oddział Przemysłu Spożywczego/ Food Industry Division
Jankowice k/Poznania
ul. Przemysłowa 2; 62-080 Tarnowo Podgórne
Tel.: +48 61 8936 539
gsm: 48 605 169 907
www.brenntag.pl

W materiale wykorzystano:
1. Rozporządzenie (WE) nr 1925/20062. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2010 r. w sprawie substancji wzbogacających dodawanych do żywności (Dz. U. z 2010r., nr 174, poz. 1184)

3. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1169/2011 załącznik  XIII 

informacje dostępne na :
www.gis.gov.pl
www.sfd.pl